Ratuszów we Wrocławiu są właściwie dwa, ale wszyscy, zarówno wrocławianie, jak i turyści, za ratusz właściwy biorą Stary Ratusz, ten który widoczny jest od strony pręgierza. To jeden z najbardziej charakterystycznych budynków Wrocławia, a jednocześnie najstarszy z zachowanych Ratuszy w Polsce. Jest to dwukondygnacyjny budynek wraz z piwnicą i zbudowany jest na planie prostokąta z różnymi dobudówkami.
Jak by się to mogło zdawać, Ratusz nie był pierwszy pierwszym budynkiem na wrocławskim Rynku. Pierwszy tam stanął Dom Kupca czyli Sukiennice. Dopiero kilkadziesiąt lat później, bo w 1299 roku zdecydowano o budowie siedziby rajców miejskich, którzy wówczas stanowili pięcioosobową grupę. Wcześniej (radę po raz pierwszy obrano w 1261 roku) zapewne wynajmowano na posiedzenia izbę w kamienicy Rynek 30, której tradycyjną nazwą był Altes Rathaus czyli Stary Ratusz.
Początki Ratusza i jego rozbudowa
Budowę najstarszej części Ratusza powierzono Marcinowi i Alberykowi. Dwa lata później, w 1301 roku ukończono consistorium – podpiwniczoną parterową halę. Budynek służył do zgromadzeń mieszczan, ale spełniał również funkcje handlowe. Od północy łączył się z Domem Kupców.
W latach 1328-1333 roku dobudowano do jego północno-wschodniej narożnika kolejny budynek – praetorium, który miał służyć wójtowi. Zespół tych dwóch budynków od tego czasu począł nazywany być już ratuszem.
Kolejnymi etapami przebudowy były: jednofilarowa Izba Sądowa, kaplica, kolejne piętra nad consistorium i salą rady miejskiej czy też rozbudowa wieży i dachu.
Ratusz w samym środku rozruchów
W międzyczasie Ratusz był świadkiem dramatycznych zdarzeń – 13 września 1406 roku na budynek napadli mieszczanie, którzy przejęli nad nim władzę i wybrali nową radę miejską. Zaś 18 lipca 1418 miała miejsce tzw. defenestracja wrocławska – Ratusz zdobył wówczas plebs, a następnie ściął burmistrza i pięciu ławników.
Ważną przebudową Ratusza była ta pod kierownictwem mistrza Hansa Bertholda i Petera Franczke, która rozpoczęła się w 1470 roku. Korzystając z rozwiązań schyłkowego średniowiecza w połączeniu z nowymi, renesansowymi trendami, nadano całości budowli charakter reprezentacyjny.
W 1550 roku umieszczono na wieży zegar z pozytywką, ale po kilku latach zniknął on podczas kolejnej rozbudowy w 1558 roku, gdy montowano nowy dach i podwyższano wieżę. Zegar pojawił się za to w elewacji wschodniej w 1580 roku.
Koniec pewnej epoki
Pewien etap historii Ratusza zakończył się w 1808 roku. Wtedy to zrezygnowano w nim z obrad Rady Miejskiej ze względów praktycznych. Pół wieku później rajcowie przenieśli się do pobliskiego budynku Nowego Ratusza. Już wtedy Ratusz znajdował się w złym stanie technicznym. Pod koniec XIX wieku renowacją i lekką przebudową zajął się Karl Lüdecke. To samo uczynił w latach 1934-1936 Rudolf Steina.
II Wojnę Światową Ratusz przetrwał w miarę bezpiecznie, niewielkie zniszczenia odbudował zespół pod kierownictwem Marcina Bukowskiego. On to też mu nadał końcową formę architektoniczną, którą jedynie odnowił remont w latach 80 XX wieku.
Ratusz w swojej krasie
Jak widzimy z tej pobieżnej relacji, Ratusz wrocławski był przebudowywany niezliczoną ilość razy i stanowi on swoisty konglomerat architektoniczny. Generalnie jednak budynek utrzymany jest w stylu gotyckim. Jego wieża mierzy sobie 66 metrów wysokości. W wieżę wbudowany jest najstarszy dzwon zegarowy z 1368 roku. Znajduje się na nim łaciński napis: „Roku Pańskiego 1368. Spójrz, ja dzwon rzadko dzwonię na próżno. W noc i za dnia ogłaszam czas i godzinę”.
Najbardziej reprezentacyjna jest strona wschodnia Ratusza. Na niej znajduje się zegar z 1580 roku. Nad drzwiami wejściowymi zaś znajduje się tympanon, na którym umieszczona jest płaskorzeźba z elementami herbu miasta, a więc: lew, orzeł i św. Jan Ewangelista.
Ważną informacją dotyczącą wrocławskiego ratusza jest istnienie w jego podziemiach jednej z najstarszej restauracji w Europie – Piwnicy Świdnickiej. Nazwa pochodzi oczywiście od słynnego na cała Polskę piwa świdnickiego. Pijalnia powstała w XIV wieku i działa do dziś.
Najsłynniejszą salą w Ratuszu jest sala mieszczańska, w której znajduje się Galeria Sławnych Wrocławian. Do tej plejady zaliczają się Max Born (1882-1970), Gerhart Hauptmann (1862-1946), Karl von Holtei (1798-1880), Ferdinand Lassalle (1825-1864), Adolph von Menzel (1815-1905), Jan Mikulicz-Radecki (1850-1905), Edyta Stein (1891-1942). A także Jadwiga Śląska (ok. 1178-1243), Henryk I Brodaty (ok. 1168-1238), Carl Gotthard Langhans (1732-1808), August Borsig (1804-1854), Adolf Anderssen (1818-1879), Albert Neisser (1855-1916), Fritz Haber (1898-1934), Theodor von Gosen (1873-1943), Ludwik Hirszfeld (1884-1954), Eugeniusz Geppert (1890-1979), Wanda Rutkiewicz (1943-1992), Wiktor Bross (1903-1994), Alfred Jahn (1915-1999), Karl Lüdecke (1826-1894), Eugen Spiro (1874-1972) i Henryk Tomaszewski (1919-2001).
Na pewno warto dokładnie zwiedzić wrocławski Ratusz, najstarszy i najpiękniejszy zabytek tego typu w Polsce. Jest on świadectwem długiej i burzliwej historii nie tylko tego budynku, ale i całego miasta. Zapraszamy na nocleg w bliskim sąsiedztwie Ratusza w hostelu Absynt